Вера

                               У. Мяжэвічу

Ты помніш калючыя сінія зімы?
Ты помніш глухія сігналы адбою?
Ты помніш разлукі?
I толькі Радзіма
Была неразлучна са мной і табою.

Здавалася, ўсё засталося ў мінулым,
I мы анікога на свеце не мелі,
Мы клікалі... Ноч азывалася гулам,
I белыя сосны ў трывозе нямелі.

Мы трацілі ўсё да апошняе ніткі
I толькі ніколі не трацілі веры,
Мы чулі здалёку, як білі зеніткі
I білася сцюжа ў настылыя дзверы.

Нам сніліся часта гудкі паравозаў,
Дарога на фронт і свінцовыя буры,
Мы марылі разам прайсці, як Матросаў,
Апошнія крокі к чужой амбразуры.

Ніхто не паслухаў, ніхто не паверыў,
I дзеці забыліся нашы імёны...
Ад рання да ночы грымелі сякеры
I падалі наўзніч бярозы са звонам.

Нас бачылі толькі глухія дарогі,
Сляды замяталі суровыя зімы.
Мы ў дні адступлення і ў Дзень Перамогі
Былі неразлучны з табою, Радзіма.

Мы верылі ў праўду тваю неадступна,
Таму і жылі, і любілі без меры
Трывогі, салюты, і дзень твой наступны,
I сілу тваёй непадкупнае веры.

1962

Дубовы ліст

Стаяць дубровы ў жнівеньскай красе,
Ляцяць у вырай жураўлі і гусі,
Дубовы ліст, у жылках і ў расе,
Мне нагадаў абрысы Беларусі.

Яго мая кранаецца рука,
А ён нібыта выкаваны з броні,
I жылка кожная дубовага лістка
Злілася з жылкамі маёй далоні.

1962г.

Пачатак

За Глускам, у глухіх барах,
Яшчэ маё блукае рэха,
I дзень суніцамі прапах,
Даспелі першыя арэхі,

I золкі золак на Пцічы
Мяне штодня дадому кліча,
Дзе расцвітаюць касачы
I дзе гады зязюля лічыць,

Дзе каля цёмнае вады,
На вузенькім пясчаным мысе,
Мае дзіцячыя сляды
Дасюль, магчыма, засталіся.

Я іх ніколі не знайду,
Не адшукаю хісткай кладкі,
А ўсё ж лячу к свайму гнязду,
К свайму адзінаму пачатку.

1965

Мястэчка

Цвіце за аселіцай грэчка
У роснай лясной старане,
Далёкае наша мястэчка
Забыла, напэўна, мяне.

А мне яно сніцца і сніцца
У пыле пясчаных дарог,
Апошні званар на званіцы,
Глухі і ссівелы, як Бог.

Старыя замшэлыя дахі
Гарбарняў, дамоў і адрын,
Сады і садкі каля шляху
I хмельны салодкі язмін.

Да самай апошняе рыскі
Усё тут знаёмае мне:
Пад бэлькаю крук ад калыскі,
Шпакоўня на гулкім гумне.

Складаю далоні і клічу
Равеснікаў даўніх маіх
I юныя бачу абліччы
Жывых і даўно нежывых.

Мяне не пазналі суседкі
Сягоння такога, як ёсць,
Таму запрашаю у сведкі
Забытую тут маладосць.

Прыпомню: рыпелі качоты,
Плылі пад чаромхай чаўны,
I месяц глядзеў на пяшчоты
Семнаццатай нашай вясны.

Маўчаць і схіляюць галовы
У рэдзенькіх пасмах сівых
Даўно адзінокія ўдовы
Сяброў незабыўных маіх.

У будні і ў гучныя святы
Схіляю і я галаву,
Нібы сапраўды вінаваты,
Што за аднагодкаў жыву.

Смыліць, як у сэрцы насечка,
Як самы шчымлівы радок:
Мястэчка, мястэчка, мястэчка —
Навек дарагі гарадок.

[1980—1981]

Няміга

Іду па Нямізе. Нямігі няма:
Глыбока ў бетоне булькоча рачулка.
Увесну яна не раскоціцца гулка,
Яе не зашкліць, не заснежыць зіма.

I зоры ў Нямізе сябе не пазнаюць,
Праз брук не праб’юцца чарот і аер,
Напіцца не прыйдзе спалоханы звер,
Ліні на глыбокіх вірах не зліняюць.

На дне іржавеюць тупыя мячы,
Пустыя шаломы, каляныя стрэлы:
Тут некага доля ліхая сустрэла,
А нехта адбіцца не мог і ўцячы.

Крывёю курыліся поймы Нямігі,
У прорву ляцелі чаўны і стругі,
Пякельны пажар папяліў берагі,
I толькі на свеце нятленныя кнігі

Як вечныя сведкі пакутнай зямлі
Расказваюць горкую праўду сурова,
Што брамы і замкі знікалі, а слова
Чужынцы павек спапяліць не змаглі.

...Іду па Нямізе адзін уначы
У замеці лютай, калючай і белай
I чую, як свішчуць каляныя стрэлы
I глуха грымяць аб кальчугі мячы.

1981

Малітва

Як некалі маліўся ў Глуску
На скрыжаванні трох дарог,
Малюся зноў па-беларуску
I веру — зразумее Бог.

Маё апошняе маленне
За ўсе малітвы карацей:
Малю не ставіць на калені
Маіх унукаў і дзяцей,

Бо настаяўся я ў няволі
За грэшнікаў і за святых,
Таму малю, Айцец, даволі
Караць маіх і не маіх

Нашчадкаў на зямлі пакутаў,
Дзе хіжы д’ябал правіў баль,
Усіх калючкаю апутаў
I душы закаваў у сталь.

Магутны Божа, днём і ноччу
Адзінай літасці прашу,
Не засляпі нашчадкам вочы,
Ратуй нявінную душу

Ад жорсткасці і ад здзічэння
I катам не аддай на здзек,
Бо на каленях з нараджэння
Я прастаяў увесь свой век.

Ратуй нас, Божа, ад напасці,
Дзяцей — ад торбы і турмы,
Ад «волі» і такога «шчасця»,
Якое церпім толькі мы.

[1990—1991]

Замова

Чытаю замову за родную мову,
За шчасце і волю Зямлі.
Мы помнім знявагі, і здзекі, і змовы,
А вечную мову усё ж збераглі.
Яна, як сумленне, яна, як аснова,
Яна, як паходня, у дужых руках,
Бо матчына слова, бо родная мова
Свяціла і будзе свяціць у вяках.

27 лютага 2001 г.

Дарога да волі

Свабода і Воля —
З адзінага поля,
З адзінага лёсу,
З адзінай мяжы,
Адна ў іх нядоля,
Адзіная доля —
Ці шчасце прыносіць,
Ці быць на крыжы...

2002

***

І праз гады, магчыма, нашы кнігі
Разгорне праўнук праўнука майго,
І слова ў слова, як выток Нямігі,
Ён разгадае ўсе да аднаго.

Адсеюцца пазаддзе і палова,
Хоць не адно стагоддзе прабяжыць.
Не будзе нас, не ўладароў, а слова
Жыло, жыве і будзе жыць.

1998

БРОНЯ

Памяці маіх землякоў, расстраляных
фашыстамі каля Мыслачанскай гары.

Калісці быў і я ў палоне
Прыгожай і пяшчотнай Броні.
Над Пціччу, на зялёным вале
Свае пачуцці мы хавалі:
Шапталіся на схіленай вярбе
, І я часамі думаў сам сабе:
“Наўрад ці давядзецца у жыцці
Падобную на Броню мне знайсці.”
Хіліўся непрыкметна да шчакі
І да гарачае рукі.
Калі ўзыходзіла на небе поўня,
Мы адплывалі ў сіні змрок на чоўне,
Плылі павольна на Высокі бераг,
Дзе плёскаліся то шчупак, то жэрах,
Вярталіся з бярэмамі чаромух,
І я часамі быў не “промах”:
Туліўся да ласкавай Броні
І вуснамі кранаўся скроні.
Яна ўглядалася ў азоранае неба
І мне шаптала: “Лепш не трэба…”
Мне замінаў у горле дыхаць ком,
Бо быў яшчэ наіўным дзіваком…
Мы развітацца не маглі да дня.
Сплыла туманам наша чысціня.
Калі ж крывавыя ўварваліся нягоды,
Мне Броня ўспаміналася заўсёды.
Яна сканала ў вогненым віры
На схіле Мыслачанскае гары,
Заплюшчыліся вочы назаўжды,
Што не адважваўся пацалаваць тады.
Дзе тысячы загінулі на схіле,
Узняўся толькі камень на магіле.
Я перад ім схіляюся ў маленні
І моўчкі станаўлюся на калені,
Глытаю слёзы горкія і сёння.
“Не плач, не трэба”, — шэпча Броня.
За Глускам, каля Мыслачанскай гары,
расстраляна каля 2-х тысяч местачкоўцаў.

1997г.

ВЕРАСНІЦА

Не ведаю, чаму так часта сніцца
На Тураўшчыне вёска Верасніца,
Над Прыпяццю зімовыя дубы,
У пасівелым небе — галубы,
Гладышкі і даёнкі на платах,
Гарбузніку і канапляны пах,
Каляндры і завялых мальваў подых,
І шум сухога лісця на гародах,
На беразе засмоленыя лодкі
І на вірах лілеі, быццам сподкі,
Гайдаюцца на загусцелай хвалі,
Дажджынкі, як крыштальныя каралі,
Звіняць на затуманенай вадзе,
Зажураны па вішаі ідзе
Падбіты бусел адзінокі
І з сумам пазірае на аблокі,
Што праплываюць нізка-нізка,
Між імі, як ружанцу нізка,
Спяшаюцца у вырай журавы,
Каб прыляцець да першае травы.
Ім наўздагон ракітніка кусты,
Як каляровыя паштоўкі, шлюць лісты.
Не ўспомню, колькі прастаяў гадзін
Я над асенняй Прыпяццю адзін,
А і дагэтуль часта сніцца
У вераснёвым цвеце Верасніца.
Яе прыпеўкі, радасць і тугу
Забыць ніколі не магу.

1996