Беларускі паэт, празаік, перакладчык
Сяргей Іванавіч Грахоўскi
Пераклады
ДУША

Мяне выхоўвалі,
Мяне захоўвалі,
Я то з’яўляўся,
То знікаў,
Мяне вадзілі
I ахоўвалі,
Хоць я нікуды
Не ўцякаў.

I пад замкамі,
I пад пломбамі,
Нібы каштоўнасць,
Бераглі
I неба клеткамі
I ромбамі
Разлінавалі,
Як маглі.

Мяне узважвалі і мералі,
Здымалі
Ў профіль і анфас,
Але ні разу
Не праверылі
Душы няўнасць
I запас.

Шкада,
Што не здымаюць копію
З яе юрысты
I ўрачы,
I ні адна дактыласкопія
Не можа тут дапамагчы.

Мая душа
Супраціўлялася,
Бо верыла і тым жыла,
І не чарсцвела
Не ламалася —
Была такою, як была.

Хоць дзіўна,
Ў чым яна трымалася,
А паспрабуй
Яе сагні!
Яна ж з маленства
Гартавалася
На чыстым,
Праведным агні.

1964


ПЛЫНЬ

Вецер насустрач, насустрач імклівая плынь.
Хлопец у чоўне, смуглявы і рослы,
Прагна глядзіць і плыве ўдалячынь —
Толькі рыпяць і згінаюцца вёслы.

Сонца насустрач і сіні прастор,
Неба і хмары — ў вясёлкавай браме.
Вёслы, як дужыя крылы, прасцёр —
Хлопец спяшаецца ўслед за сябрамі.

У далячынь, што расчынена насцеж,
Голасам сэрца і буйнай крыві
Кліча цябе неспакойнае шчасце,
Толькі хутчэй да яго даплыві.

Шчасце у кожнай тваёй перамозе,
Шчасце — адолець і вецер і град,
Шчасце — нідзе не спыняцца ў дарозе,
Спынішся — плынню адгоніць назад.

1956


СЛОВЫ

Над намі словы уладараць.
Мы чуем і гаворым іх.
Яны то здружаць, то пасвараць
Сяброў і ворагаў маіх.

Бо словы розныя бываюць.
Адны — агню стрымаюць шквал,
Другія словы забіваюць
Усё жывое напавал.

Ад слова сэрца халадзее,
Праходзяць сон і забыццё,
Ад слова рушацца надзеі,
Ад слова свеціцца жыццё.

Ад слова вырастаюць крылы,
А ў сэрца стукае любоў,
Ад слова прыбываюць сілы,
Дык не шкадуйце шчырых слоў!

А здатным толькі на дакоры
I гучна словамі грымець,
Каб не прыносіць людзям гора,
Было б найлепей анямець.

1962


ВЫРАТАВАННЕ

            Н. Гілевічу
Сваю тугу
Сагні ў дугу,
А калі не —
Яна сагне
I выб’е з рук
Апошні круг —
Тваё выратаванне
Ў бязмежным акіяне.
I не кажы,
Што ўсё адно
Плысці ці рынуцца на дно.
Выратавальны круг
Лаві
I сам плыві,
Плыві, плыві.
Хоць берага і не відно
I не дастаць нікому дно,
А ты плыві з апошніх сіл,
I рукі, быццам пара крыл,
Аб хвалі б’юцца да зары,
Бо ёсць надзейныя сябры
На светлым беразе крутым
I ты заўжды патрэбен ім.
Калі ж ты галавой панік,
Яна, як цяжкі каласнік,
Цябе пацягне ў чорны вір,
На рыфы вострыя, у жвір.
Адчай з тугою у душы
Ты без ваганняў заглушы
I выйграеш няроўны бой
I перш за ўсё
З самім сабой.
Нальецца сілаю рука,
Калі агеньчык маяка
Засвеціцца,
I даплывеш
Да берага,
Дзе ты жывеш.

1971


ШЫПШЫНА

Праціналі яе навылёт халады,
Ледзяныя снягі замяталі на кручы,
То цяпла не ставала, то чыстай вады,
I з гадамі рабіўся шыпшыннік калючы.

Не хапала заўсёды чагосьці ў жыцці,
Толькі вечна жыла неадольная прага
Хоць у познюю восень яшчэ расцвісці
На крутым узбярэжжы крывінкамі ягад...

Калі сцюжа астудзіць жывую душу,
Можа, каліва я па сабе не пакіну,
I пакуль не замоўк, аднаго папрашу:
На грудку ў галавах пасадзіце шыпшыну.

1965


* * *

Зямля, я з табою ў сусвеце імчуся
Праз лета і восень у замець зімы,
Гляджу, як вяртаюцца з выраю гусі,
I толькі назад не вяртаемся мы.

Нам часу бракуе спыняцца ў дарозе,
Калі над Зямлёй — апраметнае цень.
Мы ў клопатах вечных, у вечнай трывозе
Пра светлае ранне і заўтрашні дзень.

Зямля, я з табою ў сусвеце імчуся,
Калі ж мяне спішуць з майго карабля,
З табою ніколі я не разлучуся:
Ты прымеш мяне назаўсёды, зямля.

1980


I ПЕРШЫ, I АПОШНІ...

Надыдзе чорная, як сажа,
Ноч непазбежная мая,
I «Добры дзень» ніхто не скажа,
А скажа, — не пачую я.

I на званкі па тэлефоне
Нікому ўжо не адкажу,
Як нетутэйшы, як старонні,
Пераступлю цераз мяжу

I не паспею апраўдацца,
Пакаяцца ў сваіх грахах,
Шапну «даруй», а можа здацца,
Што адымае мову страх.

Не, ўсе трывогі адбалелі
За столькі летаў, столькі зім,
Што стала ад завеяў бела
I ў сэрцы холадна маім.

Жыццё прабегла нечакана,
У вечнасць канулі гады,
I шэрым інеем заткана
Мая заранка назаўжды.

Я колісь да яе цягнуўся,
Пакуль не змогся, не прыстаў,
Ламаўся часам, ды не гнуўся,
Хоць зорку так і не дастаў.

Сябры, даруйце. Недарэчы
Патурбаваць прыйдзецца вас,
Каб паднялі мяне на плечы
I першы, і апошні раз.

1980


ПАЧАКАЙ

Пачакай, маё сэрца, спыняцца.
Я ў дарогу яшчэ не гатоў:
Толькі часам трывожаць і сняцца
Мне завеі наступных гадоў.

Пачакай, маё сэрца, не трэба
Караціць укарочаны шлях.
Прыйдзе час, — перавернецца неба,
Згасне сонца ў асенніх палях,

Змрок на ўсё непражытае ляжа,
Змоўкнуць гром, галашэнне і спеў,
I ніхто за мяне не раскажа,
Чаго я расказаць не паспеў.

Пачакай, каб знянацку не ўпасці,
Пачакай, каб душу наталіць,
Каб убачыць сапраўднае шчасце
I з другімі яго падзяліць.

[1993—1994]


САМАСУД

Калі б я ўсё прайшоў спачатку
I разабраўся сам з сабой,
Я кінуў бы сабе пальчатку,
Як выклік на апошні бой.
Адпомсціў бы за ўсе пралікі,
За ўсе памылкі і грахі,
Кароткім здаўся б дзень вялікі,
I вузкай сцежкаю — шляхі.
Стамлёная душа знямее
I ёй не ўдасца дагадзіць,
Бо хто судзіць сябе не ўмее,
Не можа іншага судзіць.

27 лістапада 1996 г.


НЕПАЗБЕЖНАСЦЬ

Ніколі не верыў увішным цыганкам,
Што шчасце прарочылі ў доўгім жыцці,
Бо кланяўся нейчым прыступкам і ганкам
I ведаў — назад мне да іх не дайсці.

Што больш не вярнуся на даўнія сцежкі
Ні спорнаю і ні маруднай хадой
Туды, дзе калісьці гулялі у снежкі,
Пад вокнамі пелі з каляднай звяздой,

Дзе зычылі шчасце іскрыстыя вочы,
Дзе зырка шугалі Купалля лаўжы...
За воблікам воблік знікае дзявочы,
I бачацца толькі крыжы і крыжы.

Як дым разышліся мае аднагодкі,
Я зноў адзінокі ў апошняй чарзе,
Мой дзень дагарае, а вечар кароткі
З іскрынкаю ў светлай салёнай слязе.

Чакайце, хвіліны, і так не бяжыце:
Я рукі яшчэ на грудзях не злажыў.
Ад страты да страты два матчыных жыцці
Па свеце бадзяўся — то жыў, то не жыў.

Нічога ні ў кога я не патрабую,
Бо ведаю, час да прычала прыстаць.
Шкада толькі — некага ўсё ж патурбую,
Каб жменькай забытага попелу стаць.

26 снежня 1997 г.


ДВАЙНІК

Ноч і дождж. За сцяной — ні душы,
Толькі вецер шуміць ледзьве чутна.
Нехта ў поцемку шэпча : “Агонь патушы,
Бо ўставаць на світанні пакутна”.
Мне пакуты знаёмыя змалку ўсе
І да самай апошняй хвіліны…
Саслабеламу, можа, вады прынясе
Здань калісці знаёмай дзяўчыны.
Цішыня. Я ў пакоі, відаць, не адзін:
Нехта цяжка ўздыхне, то знікае.
Празваніла на вежы дванаццаць гадзін,
А трывожна, што поўнач такая,
Каб маю адзіноту парушыла здань,
Недзе тут, недзе побач са мною.
Можа, ўласны двайнік паспяшаўся зарань,
Каб з маёй расквітацца віною.
Ўспамінаю, а ўспомніць ніяк не магу
Ўсе памылкі у будні і ў святы,
Што заблытаўся, сам у сябе у даўгу,
Я адзін, толькі я вінаваты.
Прызнаюся, працягваю моўчкі руку,
Трачу слых, трачу зрок і тупею,
Абяцаю сабе і свайму двайніку,
Што пакаяцца, можа, паспею.
Цераз сілу ўзнімуся, усё замалю,
І пакуты, і куцае шчасце.
Павагаюся. Келіх апошні налью:
Гэта - споведзь мая і прычасце.

1997г


х х х

Жыццё дагарае, як свечка,
Слязінкамі капае воск,
А ў сэрцы — то збой, то асечка
Патушаць пачуццяў усплёск.

Мільгаюць гады за гадамі,
Агеньчык дрыжыць і дрыжыць,
І вецер шапоча садамі,
Што варта на свеце пажыць,

Паставіць не кропку, а коску,
Адчуць і ў знямозе красу,
І кроплю гарачага воску
Змахнуць са шчакі, як слязу.

Даўно дагарэлі каліны,
Дарога здаецца даўжэй,
Бягуць за хвілінай хвіліны,
І кожная з іх даражэй.

Красавік 1999


ФАНТАЗІЯ

Я горкую праўду аднойчы сказаў:
Нячысцік язык мне вузлом завязаў,
А сам патрабуе: “Маё ўсё хвалі,
Каб ціха і мірна было на зямлі.
Аб кожнай нястачы і дробнай бядзе
Не заікайся ніколі, нідзе,
Трымайся заўсёды у межах і рамках,
Расказвай пра ўсё
у патрэбных напрамках:
Пра поспехі — шчыра,
пра ворагаў — гнеўна,
Усё абяцай, што чакаем напэўна.
Можаш успомніць і пра недахопы
У бліжніх і дальніх краінах Еўропы.
А ў нас недахопаў сур’ёзных не будзе,
Бо вераць заўсёды сумленныя людзі”.
“А што тады будзе, як так і скажу?”
Нячысцік запэўніў: “Язык развяжу”.

21.1.2000

ПАЭЗІЯ

I мой скрануўся лёд
У 88-ы год...

Я шукаю паэзію. Дзе ты, паэзія?
То ўголас гукаю, то шэптам прашу.
Здаецца, на мукі ў пекла палез бы я,
Каб толькі сагрэць і суцешыць душу.

Дзе ж ты, паэзія? Дзе ты няўлоўная?
Шукаю з маленства да крайняй мяжы.
Знаходзіў драбніцы, а траціў галоўнае,
Ад гора сябе распінаў на крыжы.

Прасіліся ў сэрца харэі і ямбы,
Спяшаўся паставіць радок на крыло
Здавалася, ў радасці ўзняўся і сам бы.
Ды толькі паэзіі ўсё ж не было.

Сапраўдных паэтаў лічыў я Багамі,
Паэзія іх у бяссмерце вяла.
Нарэшце і сам зразумеў: пад нагамі
Паэзія ў кожнай расінцы жыла,

Жыла і жыве і ў травінцы, і ў слове,
У светлым і ў самым пякельным жыцці,
У вечнай, нікім не закрэсленай мове,
З якою ад веку да веку ісці.

Паэзія — ў шолаху жыта і бору,
У мудрасці мудрых, у ззянні вачэй,
У золку, калі — непагасныя зоры,
У бляску маланак трывожных начэй.

Паэзія — ў ясным разважлівым зроку,
У сэрцы збалелым і чыстым заўжды,
У шчырай усмешцы, упэўненым кроку,
У горкай слязінцы ў хвіліну бяды.

Паэзія — шчасце, што цяжка прыкмеціць,
I часам відушчы, нібыта сляпы,
З калыскі да скону блукае па свеце,
На радасць, спагаду і ласку скупы.

Шукаю Паэзію змалку да скону,
А я ж паўмільёна дарог абышоў.
Гляджу на Паэзію, як на ікону.
Шукаю яе.

I наўрад ці знайшоў.

24 верасня 2001 г.


х х х

Незавершаны верш — маладое віно
Без іскрыстага смаку і сілы,
А калі праз гады устаіцца яно, —
Ад глытка праразаюцца крылы.

Калі ў склепах само па сабе адшуміць,
Калі ў бутах і ў чанах астыне,
Не спяшайся яго, не каштуючы, піць,
Калі ўсё не сышло шумавінне.

Пах, і колер, і смак вінароб давядзе.
І аддзячаць яму пры нагодзе,
Калі келіх у радасці або ў бядзе
На беседу збярэ і ў наступным стагоддзі.

Так і верш: калі ён не даспеў
І няўдача здалася удачай,
Захлынецца натхненне і радасны спеў,
Як ад келіха горкае чачы.1

1997

©2010-2010, Таццяна Грахоўская. Усе правы абаронены.